เค้าว่ากันว่า "ขนมไทย" มักสะท้อนถึงวัฒนธรรมไทย ความเป็นอยู่ และความอุดมสมบูรณ์ของแผ่นดินไทยได้มากที่สุด ทั้งน้ำตาล (ที่มาจากต้นมะพร้าว ต้นตาล และอ้อย) ไข่เป็ด ไข่ไก่ แป้ง (ที่มาจากข้าว) อีกทั้งขนมไทยยังบ่งบอกว่าคนไทยมีลักษณะนิสัยอย่างไร เพราะขนมแต่ละชนิดล้วนมีเสน่ห์แสดงให้เห็นถึงความละเอียดอ่อน ความประณีต วิจิตรบรรจงในรูปลักษณ์ ตั้งแต่วัตถุดิบที่ใช้ วิธีการทำที่กลมกลืน ความพิถีพิถัน สีที่ให้ความสวยงาม มีกลิ่นหอมชวนให้รับประทาน
ขนมไทยดั้งเดิมนั้นใช้แป้ง น้ำตาล และมะพร้าวเป็นองค์ประกอบหลัก ข้าวหรือแป้งเป็นเนื้อขนม น้ำตาลเป็นตัวปรุงรสให้หวาน มะพร้าวช่วยให้ความหวานมัน นำมาผสมในสัดส่วนที่แตกต่างด้วยวิธีการปรุงอย่างโบราณ เช่น ต้ม กวน นึ่ง และทอด จนได้ขนมไทยมากมาย ขนมบางชนิดให้เพียงข้าวหรือแป้งกับน้ำตาลเท่านั้น ไม่ใช้มะพร้าว ในบางกรณีก็ใช้ถั่วโดยเฉพาะถั่วเขียว นำมาใช้เป็นส่วนผสมหลักแทนข้าวหรือแป้ง หรือใช้ถั่วเป็นไส้ประกอบกับแป้ง สำหรับขนมอบนั้นเป็นอิทธิพลวัฒนธรรมตะวันตกที่ได้รับมาในภายหลัง